Oorzaken en behandeling van vermoeidheid, slaapproblemen en hypersomnia in Nederland 2025

Verband tussen vermoeidheid overdag en slaapproblemen

Vermoeidheid overdag wordt in Nederland vaak veroorzaakt door onderliggende slaapstoornissen. Veelvoorkomende slaapstoornissen zijn:

• Chronische insomnie (slapeloosheid)
• Obstructief slaapapneu syndroom (OSAS)
• Hypersomnia (overmatige slaperigheid overdag)

Daarnaast kunnen psychische aandoeningen zoals depressie, angststoornissen en ADHD bijdragen. Ook factoren zoals rustelozebenensyndroom, parasomnieën (abnormale slaapgewoonten) en circadiane ritmestoornissen (verstoord dag-nachtritme) kunnen leiden tot slechtere slaap en vermoeidheid.

Ongeveer 20% van de Nederlandse bevolking geeft aan slaapproblemen te hebben die invloed hebben op hun energieniveau overdag. Deze problemen kunnen leiden tot verminderd functioneren, concentratieproblemen en een lagere kwaliteit van leven.

Het belang van juiste diagnostiek bij slaapproblemen

Een correcte diagnose is belangrijk om vermoeidheid en slaapproblemen aan te pakken. In Nederland is de huisarts meestal het eerste aanspreekpunt. Zij maken gebruik van verschillende methoden, waaronder uitgebreide vragenlijsten zoals de Holland Sleep Disorders Questionnaire, slaapdagboeken en soms polysomnografie (slaaponderzoek in een laboratorium).

Wanneer slaapapneu wordt vermoed, is slaaponderzoek met polysomnografie aanbevolen, omdat deze aandoening vaak niet direct herkend wordt, ondanks klachten als snurken, ademstops en niet-verkwikkende slaap.

Daarnaast wordt de Epworth Sleepiness Scale gebruikt om de mate van overmatige slaperigheid overdag te meten.

Behandelmogelijkheden: Cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) en meer

Cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i) wordt vaak aanbevolen als eerste behandeling bij chronische insomnie. Deze therapie richt zich op het aanpassen van slaaphygiëne, slaapgewoonten en gedachten over slaap, en het aanleren van ontspanningstechnieken. CGT-i kan bijdragen aan het verminderen van slaapproblemen en gerelateerde klachten zoals vermoeidheid, depressie en angst.

Er bestaan ook aangepaste CGT-i-programma’s voor specifieke groepen, zoals vrouwen in de overgang of mensen met psychiatrische aandoeningen.

Medicatie zoals benzodiazepinen wordt meestal niet aanbevolen voor langdurig gebruik vanwege mogelijke bijwerkingen en effecten op de slaapkwaliteit. Bij ernstige slaapapneu kan positieve luchtwegdruktherapie (CPAP) worden voorgeschreven, wat de ademhaling tijdens de slaap ondersteunt en zo de slaapkwaliteit verbetert.

Hypersomnia: omgaan met overmatige slaperigheid

Hypersomnia, ook wel Excessive Daytime Sleepiness (EDS) genoemd, is een slaapstoornis waarbij iemand zich ondanks voldoende nachtrust toch vermoeid voelt. Symptomen zijn onder andere onbedwingbare slaapaanvallen en verminderde alertheid. Bij sommige aandoeningen, zoals narcolepsie, kunnen plotselinge slaapaanvallen optreden.

De oorzaken kunnen neurologisch, psychisch of lichamelijk zijn. Diagnostiek en behandeling vinden plaats in gespecialiseerde slaapcentra en kunnen bestaan uit medicatie, gedragsaanpassingen en leefstijlaanpassingen, afhankelijk van de individuele situatie.

Verband tussen chronische vermoeidheid, slaapproblemen en stress

Chronische vermoeidheid kan het gevolg zijn van een wisselwerking tussen slaapproblemen, stress en psychische klachten. Slechte slaap kan stressreacties versterken en het vermogen om emoties te reguleren verminderen, waardoor een vicieuze cirkel kan ontstaan.

Stressbegeleiding, uitleg over slaap en CGT-i worden ingezet om deze klachten aan te pakken. Deze aanpak kan bijdragen aan het verbeteren van het slaapritme en het algemeen welzijn.

Altijd moe? Mogelijke lichamelijke oorzaken

Aanhoudende vermoeidheid kan ook door lichamelijke aandoeningen worden beïnvloed:

• Zenuwpijn in de voeten (neuropathie) kan de nachtrust verstoren en zo bijdragen aan vermoeidheid overdag. Dit komt voor bij aandoeningen als fibromyalgie en reuma.
• Andere pijnklachten, zoals rug- en nekpijn of tandenknarsen (bruxisme), kunnen ook de slaapkwaliteit verminderen.

Bij neuropathie is medische diagnostiek noodzakelijk. Behandeling kan bestaan uit pijnbestrijding en fysiotherapie, afhankelijk van de individuele situatie.

Behandelingen bij gecombineerde slaapstoornissen

De combinatie van insomnie en slaapapneu, ook wel COMISA genoemd, komt vaker voor dan gedacht en vraagt om een gecombineerde aanpak:

• CGT-i voor de insomnie
• CPAP-therapie of andere behandelingen voor slaapapneu

In veel gevallen kan deze combinatie van behandelingen bijdragen aan vermindering van vermoeidheid en slaapproblemen. Het is belangrijk dat patiënten de behandeling goed volgen, wat vooral bij psychiatrische patiënten aandacht vraagt.

Diagnostische en zorgprocessen rondom slaapstoornissen in Nederland

In Nederland start de diagnostiek en behandeling van slaapproblemen doorgaans bij de huisarts. Bij complexe of ernstige slaapstoornissen kunnen patiënten worden doorverwezen naar slaapcentra of gespecialiseerde klinieken.

Gebruikte diagnostische methoden zijn onder andere:

• Slaapanamnese en slaapdagboeken
• Screening met vragenlijsten zoals de Holland Sleep Disorders Questionnaire (HSDQ)
• Polysomnografie (slaaponderzoek)
• Epworth Sleepiness Scale voor het inschatten van overmatige slaperigheid

De kosten van diagnostiek en behandeling worden meestal gedekt door de basisverzekering, mits deze plaatsvinden na verwijzing door een huisarts of specialist.

Tips om vermoeidheid en slaapproblemen te verminderen

• Houd een regelmatig slaapritme aan door elke dag rond dezelfde tijd naar bed te gaan en op te staan.
• Zorg voor goede slaaphygiëne, bijvoorbeeld door schermgebruik minimaal een uur voor het slapengaan te vermijden, een rustige en donkere slaapkamer te creëren en een ontspannen avondroutine te volgen.
• Vermijd intensieve inspanning vlak voor het slapen en beperk cafeïne- en alcoholgebruik in de avond.
• Raadpleeg de huisarts bij aanhoudende vermoeidheid of slaapproblemen voor een uitgebreide beoordeling.
• Overweeg testen op slaapapneu bij symptomen zoals luid snurken, ademstops of dagvermoeidheid.
• Maak gebruik van niet-medicamenteuze behandelingen zoals CGT-i en lichttherapie bij circadiane stoornissen.
• Vraag hulp bij stress en psychische klachten die slaapproblemen kunnen beïnvloeden.
• Onderzoek of pijnklachten mogelijk bijdragen aan vermoeidheid en een verstoorde slaap.

In Nederland in 2025 blijven vermoeidheid en slaapproblemen, waaronder insomnie, slaapapneu en hypersomnia, veelvoorkomende klachten. Diagnostiek via huisartsen en slaapcentra, gecombineerd met behandelingen als cognitieve gedragstherapie voor insomnie en CPAP voor slaapapneu, kunnen bijdragen aan verbeterde slaapkwaliteit. Daarnaast zijn stressbegeleiding en aandacht voor lichamelijke klachten belangrijke onderdelen van een integrale aanpak, waarmee men de levenskwaliteit en energie overdag kan verbeteren.

Bronnen

• https://huisarts.bsl.nl/congressen/slaapstoornissen/
• https://www.tijdschriftgedragstherapie.nl/inhoud/tijdschrift_artikel/TG-2023-2-5/Comorbiditeit-van-psychiatrische-stoornissen-en-slaapstoornissen
• https://slaapnugoed.nl/slaapproblemen/

Disclaimer: Alle inhoud, inclusief tekst, grafieken, afbeeldingen en informatie, op of beschikbaar via deze website is uitsluitend bedoeld voor algemene informatieve doeleinden. De informatie en materialen op deze pagina’s en de daarin vermelde voorwaarden, bepalingen en beschrijvingen kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd.