Hypersomnia: Oorzaken, Symptomen, Diagnostiek en Behandeling in Nederland 2025

Wat betekent hypersomnia en welke symptomen kunnen erbij voorkomen?

Hypersomnia, ook bekend als hypersomnolentiestoornis, wordt gekenmerkt door aanhoudende en grotere slaperigheid overdag ondanks een normale of verlengde slaapduur. Mensen met hypersomnia voelen vaak de behoefte om overdag te dutten en kunnen daardoor moeite ondervinden met sociale, werkgerelateerde of studietaken.

Symptomen kunnen zijn:

• Slaapaanvallen die plotseling optreden (bijvoorbeeld bij narcolepsie).
• Moeite om alert te blijven gedurende de dag.
• Belemmeringen in werk, school of sociale activiteiten.
• Concentratieproblemen en vermoeidheid.

Deze klachten kunnen het dagelijks leven bemoeilijken. Hypersomnia gaat verder dan gewone vermoeidheid en kan om professionele aandacht vragen.

Mogelijke oorzaken van hypersomnia

Hypersomnia kan verschillende oorzaken hebben, die zowel lichamelijk als psychologisch kunnen zijn. Soms is er geen duidelijke oorzaak (idiopathisch), maar mogelijke oorzaken zijn onder meer:

• Neurologische aandoeningen: Zoals narcolepsie, waarbij het slaap-waakritme verstoord is.
• Psychiatrische stoornissen: Combinaties met depressie, bipolaire stoornis, PTSS en ADHD komen voor. Psychische problemen kunnen de slaapkwaliteit beïnvloeden en hypersomnia in stand houden.
• Medicatiegebruik: Sommige medicijnen kunnen slaperigheid bevorderen en bijdragen aan hypersomnia.
• Andere slaapproblemen: Bijvoorbeeld slaapapneu, die de slaapkwaliteit kan verminderen en slaperigheid overdag kan veroorzaken.

De relatie tussen psychiatrische aandoeningen en slaapstoornissen kan complex zijn, wat een integrale aanpak wenselijk maakt.

Diagnostiek van hypersomnia

In Nederland kunnen mensen met vermoedens van hypersomnia terecht bij gespecialiseerde slaapcentra zoals het Centrum voor Slaapgeneeskunde van Kempenhaeghe. Diagnose verloopt via meerdere stappen, waaronder:

• Slaapanamnese: Met vragen en een slaapdagboek, eventueel aangevuld met informatie van familie of partners.
• Screeningsvragenlijsten: Bijvoorbeeld de Holland Sleep Disorders Questionnaire (HSDQ) en de Epworth Sleepiness Scale (ESS) die de mate van slaperigheid meten.
• Actigrafie: Een draagbaar apparaat dat slaap-waakritmes registreert via beweging.
• Polysomnografie: In bepaalde gevallen om slaapfasen, ademhaling en hersenactiviteit te onderzoeken en andere slaapproblemen uit te sluiten.
• Psychiatrische en medische evaluatie: Voor het vaststellen van eventuele bijkomende aandoeningen.

Deze diagnostiek wordt meestal uitgevoerd door een multidisciplinair team met expertise in neurologie, longgeneeskunde, psychologie en andere specialismen.

Testen en screening binnen de geestelijke gezondheidszorg

In de geestelijke gezondheidszorg (ggz) is het belangrijk om alert te zijn op slaapproblemen zoals hypersomnia. Gebruikelijke instrumenten zijn:

• Holland Sleep Disorders Questionnaire (HSDQ): Voor het in kaart brengen van verschillende slaapstoornissen.
• Epworth Sleepiness Scale (ESS): Om de mate van slaperigheid overdag te beoordelen.
• Slaap-waakdagboeken en actigrafie: Voor aanvullende gegevens over het slaapgedrag.

Deze tests ondersteunen onderscheid tussen slaapstoornissen en bevorderen gerichte verwijzing indien nodig.

Behandelopties voor hypersomnia

De behandeling van hypersomnia is afhankelijk van de oorzaak en ernst en omvat in 2025 onder andere:

Gedragsmatige maatregelen en slaaphygiëne

• Vast slaapritme: Regelmatige bed- en opstaatijden, ook in het weekend.
• Gebruik van de slaapkamer: Alleen voor slapen en ontspanning, niet voor werk.
• Vermijding van schermen: Minimaal een uur voor het naar bed gaan schermen uitzetten.
• Ontspanningsoefeningen: Bijvoorbeeld yoga, meditatie of rustige wandelingen.
• Voldoende beweging: Dagelijks minimaal een half uur matig intensief, maar niet vlak voor het slapen.

Medicatie

• Bij bepaalde vormen, zoals narcolepsie, kunnen stimulerende middelen worden voorgeschreven om waakzaamheid te ondersteunen. Medicatie wordt altijd op individueel niveau en onder medisch toezicht ingezet.
• Melatoninesupplementen kunnen bijdragen aan het reguleren van het slaapritme, doorgaans genomen enkele uren voor het slapen.
• Bij aanwezigheid van psychische aandoeningen kan medicatie voor die aandoeningen ook een positief effect hebben op de slaap.

Cognitieve gedragstherapie (CGT)

• CGT wordt vaak ingezet bij slapeloosheid maar kan ook ondersteunend zijn bij hypersomnia, zeker bij aanwezigheid van psychische problemen.
• Een geïntegreerde aanpak van slaap- en psychiatrische behandelingen wordt aanbevolen voor een zo passend mogelijke hulp.

Wanneer professionele hulp zoeken?

Het wordt aanbevolen om bij aanhoudende of ernstige verschijnselen contact op te nemen met:

• Huisarts: Voor een eerste beoordeling en eventuele verwijzing.
• Gespecialiseerde slaapcentra: Bijvoorbeeld Kempenhaeghe, voor uitgebreide diagnostiek en behandeling.
• Geestelijke gezondheidszorg: Bij aanwezigheid van psychische aandoeningen is samenwerking met deze zorg belangrijk.

Het erkennen van de impact van hypersomnia is een belangrijke stap naar passende professionele ondersteuning.

Tips voor het verbeteren van slaap en verminderen van slaperigheid overdag

Naast professionele zorg kunnen onderstaande adviezen bijdragen aan een betere nachtrust en alertheid overdag:

• Zorg voor een rustige, donkere en koele slaapkamer.
• Houd regelmaat in bedtijd en wektijd aan.
• Beperk dutjes overdag tot ongeveer 20-30 minuten.
• Vermijd cafeïne en alcohol in de late namiddag en avond.
• Werk aan stressvermindering via mindfulness of ontspanningstechnieken.

Deze leefstijltips kunnen helpen om overmatige slaperigheid te verminderen.

Samenvatting

Hypersomnia wordt gekenmerkt door overmatige slaperigheid overdag ondanks voldoende nachtrust. Er zijn diverse mogelijke oorzaken, waaronder neurologische aandoeningen en psychische comorbiditeit. In Nederland vindt diagnostiek plaats binnen specialistische slaapcentra via verschillende onderzoeken. Behandelopties omvatten gedragsmatige aanpassingen, medicatie en psychologische ondersteuning. Vroege herkenning en een geïntegreerde aanpak kunnen bijdragen aan een betere kwaliteit van leven.

Bronnen

• SlaapNuGoed - Slaapproblemen
• Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe
• Tijdschrift Gedragstherapie - Comorbiditeit van psychiatrische stoornissen en slaapstoornissen

Disclaimer: Alle inhoud, inclusief tekst, grafieken, afbeeldingen en informatie, op of beschikbaar via deze website is uitsluitend bedoeld voor algemene informatieve doeleinden. De informatie en materialen op deze pagina’s en de daarin vermelde voorwaarden, bepalingen en beschrijvingen kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd.