Hoe herken je hartproblemen op tijd? 7 praktische tips om je risico te verkleinen

Wist je dat hart- en vaatziekten een van de meest voorkomende gezondheidsproblemen zijn in Nederland? Hartproblemen kunnen soms vroegtijdig worden gesignaleerd en met de juiste maatregelen kun je het risico verkleinen. Dit artikel biedt praktische tips en inzichten die je kunnen helpen bij het herkennen en voorkomen van hartproblemen, zodat je jouw hart gezond houdt.

Beschrijving van hartziekten en cardiovasculaire aandoeningen

Hartziekten (ofwel cardiovasculaire aandoeningen) omvatten een breed scala aan aandoeningen van het hart en de bloedvaten, waaronder:

Hartfalen: een situatie waarbij het hart niet voldoende bloed rondpompt.
Hartinfarct (hartaanval): een plotselinge afsluiting van de kransslagaders door een bloedstolsel.
Angina pectoris: zuurstoftekort van de hartspier bij inspanning met drukkende pijn op de borst.
Hartritmestoornissen: een onregelmatige of abnormale hartslag.
Hartklepaandoeningen en hartspierziekten.

Een veelvoorkomende oorzaak is atherosclerose (aderverkalking), waarbij vetafzetting en plaque de bloedvaten vernauwen en de doorbloeding bemoeilijken.

Prevalentie en risicogroepen in 2025

In 2025 zijn er naar schatting meer dan 250.000 mensen in Nederland met hartfalen; jaarlijks komen er duizenden nieuwe gevallen bij.
Cardiovasculaire ziekten veroorzaken dagelijks meer dan 100 sterfgevallen.
Groepen met een verhoogd risico zijn onder andere:
- Personen met bestaande hart- en vaatziekten, diabetes mellitus (type 1 vanaf 40 jaar vergelijkbaar met type 2), chronische nierschade, hoge bloeddruk (≥160/100 mmHg), en familiaire hypercholesterolemie.
- Leeftijd speelt een rol: vooral mannen boven de 40 jaar en vrouwen boven de 50 jaar (of na de menopauze).

Symptomen en vroege herkenning

Mogelijke klachten bij hartproblemen:

Kortademigheid, zelfs bij lichte inspanning of in rust, voornamelijk ’s nachts.
Verminderd inspanningsvermogen en ernstige vermoeidheid.
Pijn op de borst (drukkend, benauwend, soms uitstralend naar kaak of arm) vooral bij inspanning (angina pectoris) of voortdurend bij een acuut infarct.
Hartkloppingen, onregelmatige pols, duizeligheid.
Zwelling van enkels, voeten of buik door vocht.
Misselijkheid, zweten, bleekheid en gevoelens van angst bij een hartaanval.

Let op: klachten kunnen bij ouderen en vrouwen soms minder specifiek zijn, zoals onbegrepen moeheid of slaapproblemen.

Diagnostiek en risicoprofilering in 2025

Huisartsen vervullen een centrale rol in het vroegtijdig signaleren van klachten en risicofactoren. Het risicoprofiel wordt bepaald aan de hand van:

Persoonlijke en familiegeschiedenis: eerdere hartproblemen, diabetes, nierziekte.
Lichamelijk onderzoek en laboratoriumtesten: cholesterol (non-HDL), glucose, nierfunctie, NT-proBNP (voor hartfalen).
ECG (hartfilmpje) en indien nodig echocardiografie (hartfunctie).
Periodieke risicoschatting: met instrumenten zoals SCORE2(-OP) en lifetimerisico-calculator (zie U-Prevent.nl), waarmee het tienjaarsrisico op fatale en niet-fatale hart- en vaatziekten wordt ingeschat.

Screening: wordt systematisch aangeraden voor mannen ouder dan 40 jaar en vrouwen ouder dan 50 jaar zonder bekende risicofactoren; tevens bij mensen met risicofactoren of bijkomende ziekten.

Preventie: het belang van leefstijl

Preventie begint met regelmatige risicobeoordeling en aanpassing van leefstijl. Belangrijke maatregelen zijn:

Stoppen met roken
Dagelijks minimaal 30 minuten bewegen
Beperken van zoutinname (geen extra zout, weinig bewerkte producten)
Matig alcoholgebruik (maximaal 1 eenheid per dag)
Gezonde en gevarieerde voeding (onder andere een mediterraan eetpatroon)
Op gewicht blijven, of gewicht verliezen bij een BMI boven de 30
Behandeling van diabetes, hoge bloeddruk en verhoogd cholesterol

Wanneer sprake is van obesitas of ongewenst gewichtsverlies kan doorverwijzing naar een diëtist of leefstijlinterventieprogramma (GLI) worden overwogen.

Medicamenteuze behandeling volgens actuele richtlijnen

De behandeling wordt afgestemd op het type hartziekte en de ernst ervan. De belangrijkste medicatie bij hartfalen en cardiovasculair risicomanagement omvat:

ACE-remmers (bijvoorbeeld ramipril) of ARB’s (losartan): aanbevolen bij hartfalen en/of verhoogd risico.
Bètablokkers (bisoprolol): toegevoegd bij stabiele hartfalenpatiënten.
Aldosteronantagonisten (MRA, bijvoorbeeld spironolacton): bij aanhoudende klachten.
SGLT2-remmers (dapagliflozine, empagliflozine): sinds 2022 aanbevolen voor patiënten met hartfalen.
ARNI in plaats van ACE-i/ARB bij verminderde pompfunctie (LVEF <35%).
Lisdiuretica bij vochtretentie.De opbouw en aanpassing van medicatie gebeurt stapsgewijs, met bloeddruk- en laboratoriumcontrole na 1-2 weken bij veranderingen in de dosering.

Organisatie van de zorg

Eerstelijnszorg: diagnostiek, start van behandeling en begeleiding door huisarts of praktijkondersteuner.
Tweedelijnszorg: specialistische diagnostiek, behandeling bij complexe gevallen, en jaarlijkse controle bij stabiele patiënten.
Hartfalenverpleegkundige of gespecialiseerde verpleegkundig specialist voor uitleg, educatie en ondersteuning bij zelfmanagement.
Transmurale samenwerking: vaste regionale zorgpaden, snelle consultatie, en terugverwijzen naar de eerstelijnszorg.
Thuisbehandeling zoals intraveneuze diuretica kan bij bepaalde patiënten worden ingezet.

Zelfmanagement en voorlichting

Patiënten worden actief betrokken door middel van individuele zorgplannen en uitgebreide uitleg over:

Het herkennen van mogelijke alarmsymptomen
Richtlijnen voor vochtinname, zoutgebruik en lichaamsbeweging
Wanneer contact op te nemen met een zorgverlener
Het raadplegen van betrouwbare informatiebronnen (zoals www.heartfailurematters.org, Hartstichting)

Kosten en verzekering

Preventieve maatregelen, behandeling en medicatie voor hart- en vaatziekten vallen grotendeels onder het basispakket van de Nederlandse zorgverzekering (situatie in 2025). De exacte eigen bijdragen zijn afhankelijk van het wettelijk vastgestelde eigen risico en de polisvoorwaarden van de zorgverzekeraar.

Regelmatige controle en maatwerk

Risicobeoordeling en behandelplannen worden regelmatig geëvalueerd (elke vijf jaar, of vaker indien nodig bij verhoogd risico) en aangepast op basis van:

Leeftijd
Motivatie en leefstijl van de patiënt
Andere gezondheidsproblemen of kwetsbaarheid
Voorkeuren van de patiënt

Er zijn geen vaste risicodrempels; het beleid wordt afgestemd op het individu, met als doel het beperken van schade en het behouden van de kwaliteit van leven.

Bronnen

Disclaimer: Alle inhoud, inclusief tekst, grafieken, afbeeldingen en informatie, op of beschikbaar via deze website is uitsluitend bedoeld voor algemene informatieve doeleinden. De informatie en materialen op deze pagina’s en de daarin vermelde voorwaarden, bepalingen en beschrijvingen kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd.

Levensstijl